۶ نکته‌ی مهم درباره‌ی اندازه‌گیری فشار خون در خانه

بیش از یک میلیارد نفر از بزرگسالان ۳۰ تا ۷۹ ساله در سراسر جهان به پرفشاری خون مبتلا هستند و تخمین زده می‌شود که ۴۶ درصد آن‌ها از ابتلای خود به این بیماری اطلاع نداشته باشند. فشار خون بالا عامل اصلی مرگ زودهنگام است و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد. پایش منظم فشار خون در خانه به کنترل بهتر آن کمک می‌کند. با این حال، نادیده گرفتن یک سری اصول ممکن است روی نتیجه‌ی به دست آمده از دستگاه‌ی فشارسنج تأثیر بگذارد. برای آشنایی با بهترین زمان اندازه گیری فشار خون و نحوه‌ی فشار خون گرفتن، مقاله‌ی امروز یزدمدیکال را تا انتها بخوانید.

۱. فشار خون نرمال چند است؟

فشار خون از ۲ عدد تشکیل شده است: فشار خون سیستولیک (عدد بالاتر) و فشار خون دیاستولیک (عدد پایین‌تر). فشار خون سیستولیک نیرویی است که هنگام ضربان قلب به شریان‌ها وارد می‌شود و خون را به سمت اندام‌ها و بافت‌های بدن می‌فرستد. فشار خون دیاستولیک نیرویی است که وقتی قلب در بین ضربان‌ها در حال استراحت است به شریان‌ها وارد می‌شود.

میلی‌متر جیوه (mmHg) واحد اندازه گیری فشار خون است. مقدار فشار خون به‌صورت زیر طبقه‌بندی می‌شود:

۲. چه عواملی روی فشار خون تأثیر می‌گذارند؟

وقتی درباره‌ی نحوه اندازه گیری فشار خون صحبت به میان می‌آید، ذکر این نکته ضروری است که فشار خون می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار بگیرد. شناخت این عوامل به شما کمک می‌کند که متوجه شوید فشار خونی که اندازه گرفته‌اید درست است یا خیر. این عوامل عبارتند از:

• غذا؛ پس از خوردن غذا ۳۰ دقیقه صبر کنید و سپس فشار خونتان را اندازه بگیرید.
• کافئین؛ حداقل از ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌ گیری فشار خون از مصرف کافئین خودداری کنید.
• ورزش؛ ورزش منظم برای سلامتی مفید است، اما بلافاصله بعد از ورزش از چک کردن فشار خون بپرهیزید. توصیه می‌شوید بین ورزش و اندازه‌ گیری فشار خون ۳۰ دقیقه فاصله باشد.
• تنباکو؛ اگر بتوانید سیگار را به‌طور کامل ترک کنید، سلامت قلبتان تضمین می‌شود. در غیر این صورت، حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه ‌گیری فشار خون سیگار نکشید.
• دمای محیط؛ عروق خونی در اثر گرما یا سرما منبسط یا منقبض می‌شوند که این موضوع ممکن است روی فشار خون تأثیر بگذارد. قبل از شروع اندازه‌گیری، مطمئن شوید که دمای محیط برایتان مناسب باشد.
• پر بودن مثانه؛ فشار خون ممکن است به‌دلیل پر بودن مثانه افزایش یابد. بنابراین، قبل از اندازه‌گیری به سرویس بهداشتی بروید.
• اندازه‌ی کاف دستگاه‌ی فشار سنج؛ اندازه‌ی نامناسب کاف یا اشتباه در نحوه‌ی قرار دادن آن روی بازو می‌تواند روی عددی که دستگاه نشان می‌دهد، تأثیر بگذارد.
• زمان مصرف دارو؛ اگر از داروهای کاهنده‌ی فشارخون استفاده می‌کنید، فشار خون شما ممکن است بسته به زمان مصرف دارو متفاوت باشد.

اگر فشار خون شما کمی بالاتر از محدوده‌ی طبیعی است، چند بار دیگر آن را اندازه بگیرید و با پزشک مشورت کنید. اگر فشار خونتان به‌طور ناگهانی از ۱۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه فراتر رفت، پنج دقیقه صبر کنید و دوباره آن را اندازه بگیرید. اگر هنوز مقدار آن به‌طور غیرعادی بالا بود، فورا به پزشک مراجعه کنید. چون ممکن است در حال تجربه‌ی بحران پرفشاری خون باشید.

اگر فشار خونتان بالاتر از ۱۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه است و علائم آسیب‌دیدگی اندام‌ها (مانند درد قفسه‌ی سینه، تنگی نفس، بی‌حسی، ضعف، اختلال بینایی و مشکل در صبحت کردن) را تجربه می‌کنید، منتظر نمانید که فشار خون خودبه‌خود پایین بیاید. فورا با اورژانس (شماره‌ی ۱۱۵) تماس بگیرید.

۳. چرا فشار خون در مطب پزشک تغییر می‌کند؟

در مطب پزشک ممکن است عدد دستگاه‌ی فشارسنج نشان دهنده‌ی فشار خون معمول شما نباشد. چون مقدار آن را فقط در زمان خاصی از روز نشان می‌دهد، در حالی که فشار خونی که صبح اندازه‌گیری می‌کنید با فشار خون عصر متفاوت است. بنابراین، با یک بار اندازه ‌گیری فشار خون نمی‌توانید متوجه‌ی تغییرات آن در طول روز شوید.

علاوه بر زمان صرف غذا، ورزش و…، در مطب پزشک عوامل دیگری هم وجود دارند که باعث افزایش یا کاهش فشار خون می‌شوند. برای مثال، عجله برای رسیدن به مطب و احساس استرس هنگام ورود می‌تواند فشار خون را بالا ببرد. از سوی دیگر، بعضی از بیماران «سندرم روپوش سفید» را تجربه می‌کنند که به معنی افزایش موقت فشار خون به‌دلیل اضطراب ناشی از ملاقات با پزشک است.

۴. چه کسانی باید به‌طور منظم فشار خونشان را در خانه اندازه بگیرند؟

انجمن قلب آمریکا، پایش خانگی فشار خون را به تمام بیماران مبتلا به پرفشاری خون توصیه می‌کند. با این حال، ذکر این نکته ضروری است که این کار نمی‌تواند جایگزین مراجعه‌ی منظم به پزشک شود. شما مجاز نیستید که داروهای خود را بدون مشورت با پزشک قطع کنید، حتی اگر فشار خونتان در پایش خانگی در محدوده‌ی طبیعی باشد.

بهتر است سالمندان و سایر افرادی که مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند هم  فشار خونشان را در منزل اندازه بگیرند (برای مثال، کسانی که در خانواده‌ سابقه‌ی ابتلا به پرفشاری خون یا بیماری قلبی را دارند).

توجه: افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی یا سایر آریتمی‌ها احتمالا کاندیدای مناسبی برای پایش خانگی نیستند. چون فشارسنج‌های خانگی ممکن است نتوانند فشار خون این افراد را به‌طور دقیق مشخص کنند. در صورت ابتلا به این بیماری‌ها، از پزشک خود بخواهید که روش نظارتی مناسب را به شما معرفی کند.

۵. چه زمانی برای اندازه‌ گیری فشار خون مناسب‌تر است؟

در حالت ایدئال، باید فشار خون خود را هر روز و در ساعت مشخصی از روز اندازه‌گیری کنید. رعایت این نکته به‌ویژه برای بیماران مبتلا به پرفشاری خون بسیار مهم است.

اگر از داروهای کاهنده‌ی فشار خون استفاده می‌کنید، قبل از مصرف دارو بهترین زمان گرفتن فشار خون است. در این زمان، دوز داروی قبلی به پایین‌ترین حد خود رسیده است و اندازه ‌گیری فشار خون قبل از مصرف دوز بعدی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی اثربخشی دارو باشد.

به‌طور کلی، توصیه می‌شود یک تا دو بار در روز فشار خونتان را بررسی کنید. با این حال، بهتر است در مورد دفعات اندازه‌ گیری فشار خون با پزشک خود مشورت کنید. زیاده‌روی در این کار می‌تواند در بعضی از بیماران باعث اضطراب شود که این موضوع فشار خون را افزایش می‌دهد.

۶. چگونه از دستگاه‌ی فشارسنج استفاده کنید؟

فشار خون توسط دستگاهی به نام فشارسنج اندازه‌گیری می‌شود که این روزها در ۲ نوع عقربه‌ای و دیجیتال در دسترس است. پزشکان اغلب از فشارسنج عقربه‌ای استفاده می‌کنند، چون دقیق‌تر است. با این حال، ممکن است استفاده از آن برای شما دشوارتر باشد. فشارسنج دیجیتال دارای سه نوع بازویی، مچی و انگشتی است که نوع بازویی آن از دقت بیشتری برخوردار است.

اندازه گیری فشار خون با گوشی پزشکی و دستگاه‌ی عقربه‌ای

فشار خون بالا

برای بررسی فشار خون به‌صورت زیر عمل کنید:

• آرام بنشینید و بازوی خود را روی میز قرار دهید.
• دستگاه اندازه گیری فشار خون را بردارید و کاف آن را دور بازو ببندید (دو تا سه سانتی‌متر بالاتر از چین آرنج یا گودی بین ساعد و بازو)؛ به طوری که حرکت نکند، اما خیلی سفت نباشد و بتوانید نوک انگشت خود را زیر لبه‌ی بالایی کاف ببرید.
• یک سر گوشی پزشکی را زیر لبه‌ی پایینی کاف و روی شریان بازویی و سر دیگر آن را در گوش‌های خود قرار دهید.
• پیچ روی پوآر (پمپ) را در جهت عقربه‌های ساعت بپیچید تا دریچه‌ی جریان هوا بسته شود.
• در حالی که به عقربه نگاه می‌کنید، پوآر را فشار دهید تا کاف باد شود. فشار را به ۲۰ تا ۳۰ میلی‌متر جیوه بالاتر از فشار خون معمول خود برسانید. در این مرحله، نباید نبض خود را در گوشی پزشکی بشنوید.
• پیچ پوآر را به سمت خود بچرخانید (خلاف جهت عقربه‌های ساعت) تا هوا به‌آرامی خارج شود.
• از طریق گوشی پزشکی به صداهایی که به «صداهای کورتکف» معروف هستند گوش دهید و هم‌زمان به عقربه نگاه کنید.
• اولین صدایی که می‌شنوید، فشار خون سیستولیک است. به گوش دادن ادامه دهید تا صدا متوقف شود. در این مرحله، عقربه‌ی دستگاه به شما فشار خون دیاستولیک را نشان می‌دهد.
• اجازه دهید کاف کاملا خالی شود.

روش دیگری که برای استفاده از فشار سنج عقربه‌ای وجود دارد، اندازه گیری فشار خون به روش لمسی (با نبض) است. برای گرفتن فشار خون با نبض مراحل زیر را دنبال کنید:

• کاف را مثل روش قبل دور بازو ببندید.
• نبض را روی مچ پیدا کنید و دست خود را روی آن قرار دهید.
• کاف را تا زمانی که دیگر قادر به تشخیص نبض نباشید، باد کنید. بعد از قطع شدن نبض، تا ۳۰ میلی‌متر جیوه‌ی دیگر به باد کردن کاف ادامه دهید.
• پیچ پوآر را به سمت خود بچرخانید تا باد کاف خالی شود.
• وقتی اولین ضربه‌ی نبض را احساس کردید، به عقربه‌ نگاه کنید. عدد روی دستگاه نشان‌دهنده‌ی فشار خون سیستولیک است. با این روش فقط می‌توان فشار خون سیستولیک را اندازه گرفت.

ساده‎ترین راه برای اندازه گیری فشار خون در خانه، استفاده از فشارسنج دیجیتال است. دستورالعمل‌ استفاده از فشارسنج دیجیتال ممکن است در بین دستگاه‌های مختلف متفاوت باشد. بنابراین، باید به‌دقت دفترچه‌ی دستگاه را بخوانید و طبق آن عمل کنید. اگر درک دستورالعمل‌ها برایتان دشوار است، پزشک می‌تواند به شما نحوه‌ی عملکرد صحیح دستگاه را نشان داد

چند توصیه درباره‌ی اندازه گیری فشار خون

آموزش گرفتن فشار خون برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی ضروری است. برای اینکه دستگاه‌ی فشارسنج عدد دقیق را به شما نشان دهد، نکات زیر را رعایت کنید:

• از بررسی فشار خون در اتاق سرد بپرهیزید.
• از ۳۰ دقیقه قبل از اندازه گیری فشار خون از ورزش کردن، سیگار کشیدن و نوشیدن کافئین یا الکل خودداری کنید.
• قبل از بررسی فشار خون، مثانه خود را خالی کنید، چند نفس عمیق بکشید و پنج دقیقه استراحت کنید.
• اندازه ‌گیری فشار خون را از روی لباس انجام ندهید.
• در حین سنجش فشار خون صحبت نکنید و از عواملی که باعث حواس‌پرتی می‌شوند، مانند تماشای تلویزیون، اجتناب کنید.
• صاف روی صندلی بنشینید. پاهای خود را روی زمین قرار دهید و آن‌ها را روی هم نگذارید.
• دست خود را روی یک سطح صاف (برای مثل، روی میز) قرار دهید و بازو را هم‌سطح قلب نگه دارید. بالا یا پایین نگه داشتن بازو روی عددی که دستگاه نشان می‌دهد، تأثیر می‌گذارد.
• فشار خون خود را دو تا سه بار (با فاصله‌ی یک تا دو دقیقه) اندازه بگیرید.

کلام پایانی

اگر فشار خونتان بالا است یا مستعد ابتلا به این بیماری هستید (برای مثال، اضافه وزن دارید، سیگار می‌کشید یا به دیابت مبتلا هستید)، نحوه گرفتن فشار خون را یاد بگیرید و به‌طور منظم فشار خونتان را بررسی کنید. این کار از شما در برابر عوارض پرفشاری خون (شامل حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی و نارسایی کلیوی) محافظت می‌کند.